PEDERKÜŞ VE TOY DRAMLARI ÖRNEĞİNDE ÖZBEK CEDİD DRAMATURJİSİ VE TİYATROSU
(About Modern Uzbek Dramaturgy and Theater for Example, The Dramas "Padarkush" and "Toy" )

Yazar :  Merhaba KUÇKAROVA  
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.2024.0170
Sayı : 11
Sayfa : 681-688
    


Özet

For the ancient enlighteners, dramaturgy should be a mirror for establishing close relations with the common people, bringing them closer, opening the minds of the people, getting rid of religious heresies and superstitions that are rampant in the society, ignorance, extravagances, and moral and moral corruptions that are increasing due to ignorance. Jadids artistically expressed their ideas about learning knowledge, being a progressive, open-minded person through the genres of dramaturgy, and they even acted as directors, actors, staged and demonstrated to the public. Creators such as Mahmudhoja Behbudi, Munavvar Qori Abdurashidkhanov, Fitrat, Abdulla Qadiri, Sadriddin Ainiy, Abdulla Badriy, Haji Mu'in, Hamza Hakimzada Niyozi, A Avloni played a major role in laying the foundations of national Uzbek dramaturgy and national theater in Turkestan. The Jadids looked at the art of "Theatre" as "the way of salvation". In this sense, Mahmudhoja Behbudi, the spiritual founder of Uzbek dramaturgy, created his national tragedy "Padarkush" (1911). This article analyzes the drama "Padarkush" and the dramas "Toy" by Haji Mu'in Shukrullo and Nusratilla Qudratilla. In both dramas, the dramatists tried to open the minds of the people by showing the murders, extravagance, and extravagant wedding expenses that followed ignorance. In Jadid's dramaturgy, it is shown that immorality, ignorance, ignorance, laziness, extravagance, youthism, polygamy, and gluttony are the negative vices of Turkestan national life.



Anahtar Kelimeler

Modern Uzbek Dramaturgy, The First National Tragedy, Behbudi, Shukrullo, Theater.



Abstract

Cedid eğitimcileri için dramaturji; halka yaklaşma, sıradan insanlarla yakın ilişki kurma, bireyleri bilinçlendirme ve toplumda artan dinî hurafelerden kurtulma, bilgisizlikten doğan cahilliği, israfı, yobazlaşmayı önleme aracı olması gerekirdi. Cedidler bilgi ve bilinç sahibi, gelişmiş birey olma düşüncelerini tiyatro vasıtasıyla ortaya koymuş, bunun ötesinde, kendileri yönetmen, oyuncu olup eserlerini halkın dikkatine sunmuşlardır. Türkistan’da Özbek dramaturjisi ve milli tiyatronun temellerinin atılmasında cedid eğitimcileri Mahmudhoca Bihbudî, Münevver Kâri Abdureşidhanov, Fıtrat, Abdulla Kâdirî, Sedriddin Aynî, Abdulla Bedrî, Hacı Muin, Hamza Hekimzade Niyazî, Abdulla Avlanî’lerin katkısı büyük olmuştur. Cedidler tiyatroya “kurtuluş yolu” olarak baktılar. Bu bağlamda, Özbek tiyatrosunun manevi kurucusu olan Mahmudhoca Bihbudî Pederküş (1911) adlı dramını kaleme aldı. Makalede Bihbudî’nin Pederküş ve Hacı Muin Şükrülla ile Nusretulla Kudretulla’ların Toy adlı dramları analiz edilir. Her iki dramda da bilgisizlikten dolayı ortaya çıkan israf ve cinayet vakası yardımıyla halkın şuurunu açmaya çalışılmıştır. Cedid dramaturjisinde Türkistan milli yaşamında rastlanan bilgisizlik, israf, homoseksüellik, sübyancılık, eğlenceye düşkünlük gibi manevi hastalıklar kınanır.



Keywords

Özbek Cedid Dramaturjisi, İlk Milli Dram, Bihbudî, Şükrulla, Tiyatro.