ТҮРКІ ТІЛДЕРІНДЕГІ «АШУ» ҰҒЫМЫНЫҢ СЕМАНТИКАСЫ
(Semantics of the Concept of "Opening" in Turkish Languages )

Yazar :   G. T. SHÜKENAY  
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.2024.0168
Sayı : 11
Sayfa : 673-680
    


Özet

The article examines the semantics of the mental state concept "anger" in Turkic languages. The mental state of "anger" is defined philosophically, psychologically and linguistically, the ways of its expression in the language and the ways of creation are determined. Regular phrases and proverbs expressing the mental state of «anger» in Turkic languages are collected and comparatively analyzed. In addition, the concept of «anger» is differentiated by non-verbal methods. Regarding the mental state of «anger», the semantic character of words such as anger, anger, anger, fullness, resentment, resentment, grief, hatred, revenge, protest, anger is revealed. Commonalities and differences in Turkic languages regarding the meaning of the concept of «anger» are determined. The lexicon representing the concept of «anger» is made up of nouns, adjectives, verbs, simple words, and similes. In the article, regular phrases and proverbs related to the mental state of «anger» were collected and analyzed. Non-linguistic signs of the mental state of «anger» include facial expressions, pantomime, facial expression, tone of voice, heartbeat, secretory gland function, respiratory function, body temperature. "Anger" mental state is conveyed through somatic movements, simple, calm words, commanding meaningful words, intonation, emotional words.



Anahtar Kelimeler

Mental State, Emotional Vocabulary, Linguistic Aggression, Vocabulary Expressing The Concept Of «Anger», Non-Verbal Actions



Abstract

Мақалада түркі тілдеріндегі «ашу» психикалық жай-күй ұғымының семантикасы қарастырылады. «Ашу» психикалық жай-күйіне философиялық, психологиялық және лингвистикалық тұрғыда анықтама беріледі, оның тілде берілу тәсілдері, жасалу жолдары анықталған. Түркі тілдеріндегі «ашу» психикалық жай-күйін білдіретін тұрақты сөз тіркестер мен мақалмәтелдер жинақталып, салыстырмалы түрде талданады. Сонымен қатар, «ашу» ұғымының бейвербалды амалдармен берілуі сараланады. «Ашу» психикалық жай-күйіне қатысты қаһар, зіл, ыза, долылық, айбар, реніш, кейіс, өшпенділік, кек, наразылық, өкпе сынды сөздердің семантикалық сипаты ашылады. «Ашу» ұғымының мағынасына қатысты түркі тілдеріндегі ортақтық және ерекшелік айқындалады. «Ашу» ұғымын білдіретін лексика зат есім, сын есім, етістік, одағай, еліктеуіш сөзден жасалады. Мақалада «ашу» психикалық жай-күйіне байланысты тұрақты тіркестер мен мақал-мәтелдер жинақталып, талданды. «Ашу» психикалық жай-күйінің тілдік емес белгілеріне мимика, пантомимика, бет-әлпеттің түртүсі, дауыс ырғағы, жүрек соғысы, секреторлы бездер қызметі, тыныс алу қызметі, дене температурасы жатады. «Ашу» психикалық жай-күйі соматикалық қимыл-қозғалыстар арқылы, қарапайым, бейпіл сөздер, бұйрық мәнді зілді сөздер, интонация, эмоционалды сөздер арқылы беріледі.



Keywords

Психикалық Жай-Күй, Эмоционалды Лексика, Тілдік Агрессия, «Ашу» Ұғымын Білдіретін Лексика, Бейвербалды Амалдар.