ЖУСУП БАЛАСАГЫНДЫН “КУТАДГУ БИЛИГ” ЧЫГАРМАСЫ ЖАНА ТҮРК ДҮЙНӨСҮ
(Jusup Balasagyn's Work "Kutadgu Bilig" and the Turkish World )

Yazar :   Nazgul TURDUBAYEVA  
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.2024.070
Sayı : 11
Sayfa : 273-280
    


Özet

It is known that Jusup Balasag is known in the Turkish world through his work "Kutadgu Bilig". First, the originals of the work were found, and based on those originals, modern poetic translations (Kyrgyz, Turkish, Uyghur, Kazakh, Uzbek, Kyrgyz in Arabic written in China, Russian) were published in the Turkic world every year. Together with the above-mentioned translations, studies of the medieval monument, getting to know it, celebrating the 900th, 928th, 975th, and 1000th anniversaries took place in the Turkic world. However, in the Turkic world, the issues of determining the quality of translations, considering their successes and shortcomings, editing and correcting them are still pending. In the mentioned article, from the day when Jusup Balasagyn was first recognized in the Turkic world, in order to clearly show the quality of his translations in modern Turkish languages, the title of the work has been given different names in the directions of researchers such as Ch. Aytmatov, Z. Eraliev, K. Artykbaev, Z. Musabaevalar in Kyrgyzstan. in some of the author's lines, the names of the great people of that era, the instances of artistic words being translated into other meanings are given through examples, and directions are given to determine the qualities of the translations. The most important thing is that a brief excursion was made in a generalized effort about the recognition and study of the great sage in the Turkic world.



Anahtar Kelimeler

Turkic world, translations, Kyrgyz, Uzbek, Kazakh, Turkish languages, work, translation language, mind, reading, ancient words



Abstract

Түрк дүйнөсүндө Жусуп Баласагын “Кутадгу билиг” чыгармасы аркылуу таанылгандыгы маалым. Алгач чыгарманын түп нускалары табылып, ал түп нускаларынын негизинде азыркы поэтикалык (кыргыз, түрк, уйгур, казак, өзбек, Кытайда чыккан кыргыз тилинде араб жазуусунда, орус тилинде) котормолору түрк дүйнөсүндө ар жылдары жарыяланды. Аталган котормолору менен бирге, орто кылымдагы эстеликти изилдөө, аны таанып билүү, 900, 928, 975, 1000 жылдыгын өткөрүү иштери түрк дүйнөсүндө болуп өттү. Бирок түрк дүйнөсүндө котормолорун сапатын аныктоо, андагы ийгилик менен кемчиликтерди кароо, аларды түзөтүү, оңдоп чыгуу маселелери азыркы күндө али алдыда болуп турат. Аталган макалада Жусуп Баласагын түрк дүйнөсүндө алгач таанылгандан күндөн баштап, Кыргызстанда Ч.Айтматов, З.Эралиев, К.Артыкбаев, З.Мусабаевалар сыяктуу изилдөөчүлөрдүн багыттары менен азыркы түрк тилдериндеги котормолорунун сапаттарын ачык көрсөтүү максатында чыгарманын аталышы да ар түрдүү атоолорго ээ болуп, андагы автордун айрым саптарында ошол доордун улуу адамдарынын аттары, көркөм сөз каражаттарынын башка мааниде которулуп кеткен учурлары мисалдар аркылуу берилип, котормолорунун сапаттарын аныктоого багыт берилет.Эң негизгиси, улуу даанышмандын түрк дүйнөсүндө таанылышы жана изилдениши тууралуу жалпылаштырылган аракетте кыскача экскурс жасалды



Keywords

түрк дүйнөсү, котормолору, кыргыз, өзбек, казак, түрк тилдери, чыгарма,тилмеч тил, акыл, окуу, байыркы сөздөр.