KADINA ATFEDİLEN GÜZELLİK TANRIÇA AYZIT
(Beauty Attributable to Women Goddess Ayzıt )

Yazar : Funda YÜKSEL ÖZER    
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.1.2024.0265
Sayı : 11
Sayfa : 1123-1130
    


Özet

Throughout history, humans have always felt the need to believe in something, and this need has given birth to many mythologies and many religions throughout history. Myths about the creation of man, which change from period to period, from society to society, from geography to geography, have survived to this day as a cultural richness. Human beings created first goddesses and then gods, associating the existence process that they could not explain with a sublimity that they could not see but combined with fear in their minds. He described the concept of woman, which he saw as the continuity of the earth, as god and worshiped her by giving her a cultic character. The first Venus figurines in the world, which have a creative feature, that is, a goddess feature, due to their reproductive feature, appear in Europe during the Paleolithic Period. The Paleolithic man, who lived in caves in Europe, not only engraved the first examples of art on the walls, but also shaped them by concretizing the creative concept in his mind, and made us aware of the goddesses, which we can define as the first belief system of humanity, exhibited in museums in Europe today. Even after the Paleolithic, the mother goddess cult did not lose its importance and managed to appear in different periods, in different silhouettes, with different names. Although the polytheistic religious system was dominant in the following archaeological process, we see that the goddesses increased in number and their gods began to exist in the archaeological scene, and each of the increasing gods and goddesses had different missions. The polytheistic religious system, which has existed for thousands of years in Europe, Anatolia and Mesopotamia, also appears in Central Asia, and we see that only the names of the gods and goddesses who undertake the same mission in different geographies have changed. For example, we see that the goddess of beauty, who also existed in Anatolia during the Roman and Hellenistic Periods, also existed in Central Asia, but her name was different. Who is the goddess known as Ayzıt, Ayazıt, Ayığsıt in the Central Asian polytheistic religious system? What are the duties he undertakes? What are the boundaries of the geography where he is worshiped? How long does Ayzıt Hatun continue to exist in the belief system inherited from ancestors and grandfathers that the Turkish society perhaps continues today?



Anahtar Kelimeler

Goddess, Goddess of Beauty, Ayzıt Hatun, Mythology, Turkish Mythology



Abstract

İnsan tarih boyunca hep bir şeylere inanama ihtiyacı hissetmiş ve bu ihtiyaç tarih boyunca birçok mitoloji birçok din doğurmuştur. Dönemden döneme, toplumdan topluma, coğrafyadan coğrafyaya değişen insanın yaratılışı ile ilgili söylenceler kültürel bir zenginlik olarak günümüze kadar gelmiştir. İnsanoğlu açıklayamadığı varoluş sürecini görmediği ancak kafasında korkuyla birleştirdiği bir yücelikle ilişkilendirerek önce tanrıçalar sonra tanrılar yaratmıştır. Yer yüzünün devamlılığı olarak gördüğü kadın kavramını, tanrı olarak nitelendirmiş ve ona kültsel özellik yükleyerek tapınım göstermiştir. Üreme özelliğinden dolayı dünyadaki ilk yaratıcı özellik taşıyan yani tanrıça özelliği taşıyan Venüs heykelcikleri, Paleolitik Dönemde Avrupa’da karşımıza çıkmaktadır. Avrupa’da Mağaralarda yaşayan Paleolitik insanı, sadece ilk sanat örneklerini duvarlara kazımakla kalmamış kafasındaki yaratıcı kavramını da somutlaştırarak onlara şekil vermiş ve günümüzde Avrupa’daki müzelerde sergilenen insanlığa ait ilk inanç sistemi olarak tanımlayabileceğimiz tanrıçalardan haberdar olmamızı sağlamıştır. Paleolitik’ten sonra da, ana tanrıça kültü önemini yitirmemiş farklı dönemlerde, farklı siluetlerde, farklı isimlerle karşımıza çıkmayı başarmıştır. İlerleyen arkeolojik süreçte çok tanrılı din sistemi hakim olmakla beraber, tanrıçaların çoğaldığını artık tanrılarında arkeoloji sahnesinde var olmaya başladığını ve çoğalan tanrı ve tanrıçaların her birinin farklı misyonlara sahip olduğunu görmekteyiz. Avrupa, Anadolu ve Mezopotamya’da varlığını binlerce yıl sürdüren çok tanrılı din sistemi, Orta Asya’da da karşımıza çıkmakta ve farklı coğrafyalarda aynı misyonu üstlenmiş tanrı ve tanrıçaların sadece isimlerinin değiştiğini görmekteyiz. Örneğin Roma ve Helenistik Dönemde Anadolu da da varlığını gösteren güzellik tanrıçasının Orta Asya’da da var olduğunu ancak adının farklı olduğunu görüyoruz. Orta Asya çok tanrılı din sisteminde Ayzıt, Ayızıt, Ayığsıt isimleriyle tanınan tanrıça kimdir? Üstlendiği görevler nelerdir? Tapınım gördüğü coğrafyanın sınırları nelerdir? Türk toplumunun belki de günümüzde de devam ettirdiği atadan, dededen, kalan inanç sisteminde Ayzıt Hatun varlığını ne kadar sürdürmektedir?



Keywords

Tanrıça, Güzellik Tanrıçası, Ayzıt Hatun, Mitoloji, Türk Mitolojisi