Porto - Demo Blog 5

Tercüman newspaper, as it is known, is a Turkish-Russian newspaper published in Crimea by Gaspirali Ismail Bey. For thirty-five years, Tercüman newspaper has performed extraordinary services in awakening Russian Muslims and Russian Turks and bringing them to modern world civilization. The newspaper, which was greatly influential in the modernization of Muslim Turks in Russia with its domestic and foreign news and articles on education and literature, stated its purpose in 1886 as "to serve the spiritual and material benefits of the people of Islam living in the country of Russia". explained. Although Gaspirali, who knew the Idil-Ural and Turkestan Turkish dialects well, used words and expressions from Northwest Turkish from time to time, the newspaper was published in Turkey Turkish, not in a hybrid Turkish, as some claim. In Tercüman, which spreads from Bulgaria to East Turkestan, it is seen that words common to dialects and words belonging to Western Turkish and Eastern Turkish are used side by side when necessary. A clear explanation and short sentences attract attention in the newspaper. Gaspirali's aim is for everyone to understand this language, "from the fisherman on the Bosphorus to the camel driver in Kashgar". Gaspirali, who had a conscious attitude towards language throughout the thirty-five years that the newspaper was published, tried to create a common literary language in the Turkish world and achieved greater success in this than expected. Âlem-i Sıbyân is the name of the magazine published by İsmail Gaspiralı as a supplement to the Tercüman newspaper in Bahçesaray, Crimea. Âlem-i Sıbyân, which means “World of Children” or as it is expressed in the magazine, “World of Sabians”, is a weekly magazine for school-age children. Âlem-i Sıbyân, the first children's magazine not only for the Turks in Crimea but also for the Turks in the entire Russian geography, was published weekly as a supplement to Tercüman at irregular intervals from March 1906 to 1915. In both the Tercüman newspaper and its supplement, Âlem-i Sıbyân magazine, a common written language was used to ensure understandability among Turkish communities, and words from different dialects were sometimes written in parentheses. In this paper, the inter-dialect equivalent words shown in parentheses in the Âlem-i Sıbyân magazine are discussed; The language or dialect to which these words belong has been determined.

Gaspirali İsmail Bey, Tercüman newspaper, Âlem-i Sıbyân, dialects, equivalence.

Tercüman gazetesi, bilindiği gibi, Gaspıralı İsmâil Bey tarafından Kırım’da yayımlanan Türkçe-Rusça gazetedir. Tercüman gazetesi otuz beş yıl boyunca Rusya müslümanlarını ve Rusya Türklerini uyandırma, çağdaş dünya medeniyetine ulaştırma yolunda olağan üstü hizmetler yapmıştır. İç ve dış haberlerle, maarif ve edebiyata dair yazılarıyla Rusya’daki müslüman Türkler’in modernleşmesinde büyük ölçüde etkili olan gazete 1886’da amacını, “Rusya ülkesinde sâkin ehl-i İslâm’ın fevâid-i ma‘neviyye ve maddiyyesine hizmet etmek” diye açıklamıştır. İdil-Ural ve Türkistan Türk lehçelerini iyi bilen Gaspıralı zaman zaman Kuzeybatı Türkçesinden sözcükler, ifadeler kullansa da gazete bazılarının iddia ettiği gibi melez bir Türkçe ile değil Türkiye Türkçesi ile çıkarılmıştır. Bulgaristan’dan Doğu Türkistan’a kadar yayılan Tercüman’da gerek oldukça lehçelerde ortak olan sözcüklerin ve Batı Türkçesi ile Doğu Türkçesi’ne ait sözcüklerin yan yana kullanıldığı görülmektedir. Gazetede açık bir anlatım ve kısa cümleler dikkati çeker. Gaspıralı’nın amacı “Boğaziçi’ndeki balıkçıdan Kâşgar’daki deveciye kadar” herkesin bu dili anlamasıdır. Gazetenin çıktığı otuz beş yıl boyunca dil konusunda bilinçli bir tavır sergileyen Gaspıralı, Türk dünyasında ortak bir edebî dil oluşturmaya gayret etmiş ve bunda da sanıldığından daha büyük bir başarı elde etmiştir. Âlem-i Sıbyân da, İsmail Gaspıralı’nın Kırım Bahçesaray’da Tercüman gazetesinin eki olarak çıkardığı derginin adıdır. Âlem-i Sıbyân “Çocuklar Dünyası” ya da dergideki ifadesiyle “Sabîler Dünyası” anlamına gelen ve okul çağındaki çocuklara yönelik haftalık bir dergidir. Yalnızca Kırım’daki Türklerin değil bütün Rusya coğrafyasındaki Türklerin ilk çocuk dergisi olan Âlem-i Sıbyân, Tercüman’ın eki olarak Mart 1906’dan 1915’e düzensiz aralıklarla haftalık olarak yayınlanmıştır. Hem Tercüman gazetesinde hem de ilavesi olan Âlem-i Sıbyân dergisinde Türk toplulukları arasında anlaşılabilirliği sağlamak için ortak bir yazı dili kullanılmış, yer yer parantez içinde farklı lehçelere ait sözcükler yazılmıştır. Bu bildiride Âlem-i Sıbyân dergisindeki parantez içinde gösterilen lehçelerarası eşdeğer sözcükler ele alınmış; bu sözcüklerin ait olduğu dil veya lehçe tespit edilmiştir.

Gaspıralı İsmail Bey, Tercüman gazetesi, Âlem-i Sıbyân, lehçeler, eşdeğerlik