Porto - Demo Blog 5

The “Manas” epic, which is the most important heritage of Kyrgyz oral literature, contains very rich and important information about the history of the Kyrgyz people, their social structure, world view, understanding of life, beliefs, traditions and many other cultural values. In the scientific research carried out on the epic so far, this information has been discussed from various aspects, and important results have been obtained that shed light not only on the Kyrgyz people, but also on the past of the Turkic and Mongolian people in general, and the history of their culture and language. One of the interesting issues that attracts the attention of researchers is the folk medicine tradition in the epic. Of course, like other societies in the world, Kyrgyz people have used traditional treatment methods, knowledge and experience, geographical conditions and available facilities of the regions they live in, in the treatment of diseases seen in all living beings until the development of modern medicine. This situation is reflected in the epic in great detail. Apiyim, apı, ebep, kırma kızıl darı, meer çöp, mumiya, sebep, uulcan, üpü etc., which the Kyrgyz people obtain especially from various plants, minerals, and the organs of domestic and wild animals. The names of the oldest medicines such as are frequently mentioned in the “Manas” epic and shed light on the historical development process of Kyrgyz folk medicine terminology. In addition to various treatment materials, the names of some tools and equipment used during the treatment of the patient were also found in the epic. It is understood that a significant part of these tools and equipment are surgical tools and equipment used in the treatment of various diseases resulting from injuries on the battlefields and developed according to the possibilities of the age. It seems that the names of these tools and equipment mentioned in the epic have not yet been discussed in detail from a linguistic perspective. In our paper, in order to contribute to eliminating this deficiency, the names of surgical tools and equipment mentioned in the epic such as tintüür, aştar, şimşüür, şak-şak will be discussed, and the origins and usage patterns of these words will be examined in detail by diachronic and simultaneous research methods. I believe that such a study will contribute to solving the problems related to the etymology of the Turkic language and to illuminating the historical development process of general Turkic folk medicine terms.

Manas epic, Kyrgyz folk medicine, names of surgical tools and equipment.

Kırgız sözlü edebiyatının en önemli mirası olan “Manas” destanında, Kırgızların tarihi, toplumsal yapısı, dünyaya bakış açısı, yaşam anlayışı, inançları, gelenek görenekleri ve diğer birçok kültürel değerleri ile ilgili oldukça zengin ve önemli bilgiler yer almaktadır. Destan üzerine bugüne kadar yapılan bilimsel araştırmalarda bu bilgiler çeşitli yönlerden ele alınmış olup yalnız Kırgızlarla ilgili değil genel Türk ve Moğol halklarının geçmişine, kültür ve dillerinin tarihine ışık tutan önemli sonuçlar elde edilmiştir. Araştırıcıların dikkatlerini çeken ilginç konulardan biri de destandaki halk hekimliği geleneğidir. Elbette ki, dünyadaki diğer toplumlar gibi Kırgızlar da modern tıbbın gelişimine kadar bütün canlı varlıklarda görülen hastalıkların tedavisinde asırlardır nesilden nesle aktarıla gelen geleneksel tedavi yöntemlerini, bilgi ve birikimlerini, yaşadıkları bölgelerin coğrafi koşulları ve mevcut imkanlarını kullanmışlardır. Bu durum destana oldukça ayrıntılı bir şekilde yansımıştır. Kırgızların özellikle çeşitli bitkilerden, minerallerden, evcil ve yabani hayvanların organlarından elde ettikleri apiyim, apı, ebep, kırma kızıl darı, meer çöp, mumiya, sebep, uulcan, üpü vd. gibi en eski ilaçlarının adları “Manas” destanında sık geçmekte olup Kırgız halk hekimliği terminolojisinin tarihsel gelişim sürecine de ışık tutmaktadır. Destanda çeşitli tedavi malzemelerinin yanı sıra hastayı tedavi esnasında kullanılan bazı araç-gereçlerin adlarına da rastlanmıştır. Bu araç-gereçlerin önemli bir kısmının savaş meydanlarında yaralanmalardan kaynaklanan çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan ve çağın imkanlarına göre geliştirilen cerrahi araç-gereçler olduğu anlaşılmaktadır. Destanda geçen bu araç-gereç adlarının henüz ayrıntılı bir şekilde dilbilimsel açıdan ele alınmadığı görülmektedir. Bildirimizde bu eksikliğin giderilmesine katkıda bulunmak amacıyla söz konusu destanda geçen tintüür, aştar, şimşüür, şak-şak gibi cerrahi araç-gereç adları ele alınacak olup bu sözcüklerin kökeni ve kullanım şekilleri art zamanlı ve eş zamanlı araştırma yöntemiyle ayrıntılı olarak incelenecektir. Bu tür bir çalışmanın Türk dilinin köken bilgisiyle ilgili sorunların giderilmesine, genel Türk halk hekimliği terimlerinin tarihsel gelişim sürecinin aydınlatılmasına katkı sağlayacağı düşüncesindeyim.

Manas destanı, Kırgız halk hekimliği, cerrahi araç-gereç adları.