Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin İkincil Uzunluklar Açısından Karşılaştırılması
(Comparison of Kyrgyz Turkish and Turkey Turkish in Terms of Secondary Lengths )

Yazar : Merve Nur ERTEM    
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.2024.0114
Sayı : 11
Sayfa : 419-422
    


Özet

Long vowels can be divided into two main categories, depending on their qualities: primary long vowels and secondary long vowels. Principal or primary long vowels are vowels that are long from the beginning of a language and are based on the history of the language. On the other hand, secondary long vowels are vowels that appear as a result of sound changes, falling or melting in the word. Such vowels may form during the evolution of the language or as a result of phonetic changes in the language. In this research, secondary vowel lengths between Kyrgyz Turkish and Türkiye Turkish dialects will be compared. The main purpose of the research is to determine the trends in the formation of secondary vowel length in the Turkish language through examples of Kyrgyz and Turkey Turkish. In the analyses, it was determined that the emergence of long vowels in both dialects was the result of the disappearance of similar sounds or sound groups. However, it has been observed that both dialects show different tendencies in the formation of these long vowels. Turkmen, Yakut and Halachic, among the contemporary Turkish dialects, have generally preserved their vowel lengths in Proto-Turkish in a systematic way. These dialects continued to maintain their vowel lengths in harmony with the basic features of Proto-Turkish. However, in other Turkish dialects, these primary vowel lengths appear in more scattered and unsystematic ways. This can be considered as an indicator of language evolution and change among Turkish dialects.



Anahtar Kelimeler

Kyrgyz Turkish, Turkey Turkish, Lenghts, dialects,



Abstract

Uzun ünlüler, niteliklerine bağlı olarak asli uzun ünlüler ve ikincil uzun ünlüler olmak üzere iki ana kategoride ele alınabilir. Asli veya birincil uzun ünlüler, bir dilin başlangıcından itibaren uzun olan ünlülerdir ve dilin tarihine dayanır. Öte yandan, ikincil uzun ünlüler, kelimede ses değişiklikleri, düşmeleri veya erimeleri sonucunda ortaya çıkan ünlülerdir. Bu tür ünlüler, dilin evrimi sırasında veya dildeki fonetik değişiklikler sonucu oluşabilir. Bu araştırmada, Kırgız Türkçesi ile Türkiye Türkçesi ağızları arasındaki ikincil ünlü uzunlukları karşılaştırılacaktır. Araştırmanın temel amacı, Türk dilinde ikincil ünlü uzunluğunun oluşumuna dair eğilimleri Kırgız ve Türkiye Türkçesi örnekleri üzerinden belirlemektir. Yapılan analizlerde, her iki lehçede de uzun ünlülerin ortaya çıkışının benzer ses veya ses gruplarının kaybolması sonucunda olduğu belirlenmiştir. Ancak, bu uzun ünlülerin oluşumunda her iki lehçenin de farklı eğilimler gösterdiği görülmüştür. Çağdaş Türk lehçelerinden Türkmence, Yakutça ve Halaçça, Ana Türkçedeki ünlü uzunluklarını genellikle sistemli bir şekilde korumuşlardır. Bu lehçeler, ünlü uzunluklarını Ana Türkçenin temel özellikleriyle uyumlu bir şekilde sürdürmeye devam etmiştir. Ancak, diğer Türk lehçelerinde bu asli ünlü uzunlukları daha dağınık ve sistematik olmayan şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Bu, Türk lehçeleri arasındaki dil evriminin ve değişiminin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.



Keywords

Kırgız Türkçesi, Türkiye Türkçesi, ünlüler, lehçe, ağız