Akrabalık Terimlerinin Etnik İsimlendirmelere Yansıması ve Kullanımları Üzerine
(On The Reflection of Kinship Terms on Ethnic Nomenclature and Their Use )

Yazar : Hikmet Koraş    
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.2024.026
Sayı : 11
Sayfa : 409-418
    


Özet

Kinship terms are basic words in a language. These refer to the first, second and third degree proximity of people. The terms emphasized in the declaration are first degree kinship terms. The most important of these terms are the terms that mean the first person to point to the source of a community and the largest of a community. This term is different in every Turkish community. In fact, these terms are common in communities. These common terms are used differently in each community. In one case, the term meaning father is used in another to mean grandfather, in another, it is used to mean brother, and in another, it is used figuratively to mean ancestor. Another issue is the form these terms take in Turkish communities. The word "ata" in one word may take the form "tata" or "tate" in another. Again, the word ata can take the form of dada, dade, dede with the voiced consonant t, and it can also take the form of ede with the voiced vowel. Another noteworthy situation is that these terms are sometimes used as personal names and as the names of a community or tribe. This can be seen in the names of Turkish communities such as Tatar and Gagauz. In addition, the words gakkoş and dadaş, which are used to express some urban people in Turkey, are also usages that need to be evaluated in this regard. Words such as ökkeş, which are frequently used in some regions even though they do not refer to a community, are also words that should be evaluated regarding the subject. The study is also important in terms of clarifying the words that are discussed in terms of origin and etymology.



Anahtar Kelimeler

ancestor, grandfather, father, mother, dadash, gakkosh



Abstract

Akrabalık terimleri, bir dildeki temel kelimelerdir. Bunlar kişilerin birinci, ikinci ve üçüncü dereceden yakınlığını ifade eder. Bildiride üzerinde durulan terimler birinci dereceden akrabalık terimleridir. Bu terimlerden en önemlisi bir topluluğun kaynağına işaret eden ilk kişi, bir topluluğun en büyüğü anlamına gelen terimlerdir. Bu terim her Türk topluluğunda farklıdır. Aslında topluluklardaki bu terimler ortaktır. Bu ortak terimler her toplulukta farklı şekilde kullanılmaktadır. Birisinde baba anlamına gelen terim bir diğerinde dede, bir başkasında abi yine bir başkasında ise mecazi olarak ata anlamında kullanılmaktadır. Bir diğer mesele bu terimlerin Türk topluluklarında aldığı şekildir. Birisindeki ata kelimesi bir başkasında tata, tate şeklini alabilmektedir. Yine ata kelimesi t ünsüzünün sedalılaşması ile dada, dade, dede şeklini alabildiği gibi ünlünün incelmesi ile ede şeklini de alabilmektedir. Dikkat çeken bir diğer durum ise bu terimlerin zaman zaman şahıs ismi ve bir topluluk veya boyun ismi olarak kullanılmasıdır. Tatar, Gagauz gibi Türk topluluklarının isimlerinde bunu görülür. Bunun yanında Türkiye’de bazı şehirliler ifade etmek için kullanılan gakkoş, dadaş kelimeleri de bu konuda değerlendirilmesi gereken kullanımlardır. Bir topluluğu ifade etmese de bazı bölgelerde sık kullanılan Ökkeş gibi kelimeler de konu ile ilgili değerlendirilmesi gereken kelimelerdendir. Çalışma, üzerinde köken ve etimolojik yönden tartışılan kelimelere açıklık getirmesi bakımından da önemlidir.



Keywords

ata, dede, baba, ana, dadaş, gakkoş.