Codex Cumancus`un Kıpçak söz varlığının Azerbaycan ağızlarında görünümleri
(Traces of the Kipchak Vocabulary of "Codex Cumancus" in Azerbaijani Dialects )

Yazar : İmanyar Quliyev    
Türü :
Baskı Yılı : 2024 / DOI :10.30546/100981.2024.0110
Sayı : 11
Sayfa : 399-404
    


Özet

"Codex Cumanicus" is one of the most valuable monuments of Kipchak Turks and was written in the Crimea region in the XIII-XIV centuries. Traces of the Turkish-Kipchak dictionary reflected in the "Codex" can be found in the dialects of the Azerbaijani language. The comparative study of the vocabulary of this Kipchak work with the dialects of the Azerbaijani language is important in 2 ways: 1. The dialect fund of the language contains ancient elements, 2. The Kipchak language was closely involved in the formation of the Oghuz-Azerbaijani language. In this article, the forms, semantic features, and meaning changes of several words (epçi, erdəŋ, balavuz, saxav, egəçi, kada-, köken etc.) used in the "Codex" were investigated, which also exist in the dialects of the Azerbaijani language, and Anatolian dialects were also addressed when appropriate.



Anahtar Kelimeler

Codex Cumancus, Kipchak language, dialects



Abstract

“Codex Cumanicus” qıpçaq türklərinin ən dəyərli abidələrindən biri olub XIII-XIV əsrlərdə Krım bölgəsində yazılmışdır. “Kodeks”də əksini tapan türk-qıpçaq lüğətinin izlərinə Azərbaycan dilinin dialeklərində rast gəlinməkdədir. Bu qıpçaq əsərinin lüğət fondunun Azərbaycan dilinin dialektləri ilə müqayisəli araşdırılması 2 cəhətdən önəmlidir: 1. Dilin dialekt fondu qədim ünsürləri ehtiva edir, 2. Qıpçaq dili oğuz-Azərbaycan dilinin formalaşmasında yaxından iştirak etmişdir. Bu məqalədə “Kodeks”də işlənən bir neçə sözün (epçi, erdəŋ, balavuz, saxav, egəçi, kada-, köken və s.) Azərbaycan dilinin dialektlərində yaşayan formaları, semantik xüsusiyyətləri, məna dəyişiklikləri araşdırılmış, yeri gəldikcə Anadolu dialektlərinə də müraciət edilmişdir.



Keywords

Codex Cumancus, qıpçaq dili, dialektlər