Porto - Demo Blog 5

The Republic of Kazakhstan is a multiethnic and multi-religious state. Turkic speaking community is one of the largest in Kazakhstan. Twenty-five ethnicities present a unique model of the Turkic world in Kazakhstan. The most numerous Turkic diaspora is Turkish, represented by Akhiska, Hemshilli, Laz Turks, and Terekeme. Language variants of sub-ethnic groups are endangered or have already come to the point where there is a need for their revitalization. Documentation of linguistic peculiarities of different dialects of Turkish Diaspora in Kazakhstan is one of the important tasks. Another important research task is the study of the history, culture, and language of the ethnic Kazakhs who remained outside the modern border of the government and were repatriated after the independence of Kazakhstan. The language and culture of the Kazakh repatriates is still preserved in the way it existed before the establishment of the Soviet era in Kazakhstan. All the peculiarities of the language, traditional culture, important historical events, which are kept in the memory of the people, are disappearing because of the generation shift. A new generation of ethnic Kazakhs in China loses their native language, assimilating into cultures of the country they live. The historical heritage, language, and culture retained by the older generation of repatriates need to be recorded and documented by researchers.

Kazakhstan, Turkic world, Turkic languages, language documentation, ethnicity, repatriates, Kazakhs in China

Қазақстан полиэтникалық және поликонфессионалдық мемлекет. Түркі әлемінің моделін бейнелейтін халқымыздың үштен бірін 25 түркі тілдерінде сөйлейтін түркі этностар құрайды. Қазақстанда ең саны көп диаспора түрік дисапорасы. Олар өздерін түрік ахыска, түрік хемшилли, түрік лаз, түрік терекеме деп атайды. Қазақстандағы түрік тілінің субэтникалық диалектілерінің ерекшеліктері зерттелмеген, жоғалып бара жатқан түрік тілі нұсқалары мәтіндерінің құжаттық қоры жасалмаған. Өздерінің отаны Грузияға оралуларына мүмкіндігі болмаған ахыска, хемшилли, лаз, терекеме түріктері көптеген елдерде шашыраңқы өмір сүріп жатыр. Субэтникалық топтардың тіл нұсқаларының мүлдем жоғалуы мүмкін немесе олардың ревитализациясын жасау үшін амалдарды қолға алу қажет. Оған қоса, Қазақстандағы түрік тілдері жазбаша болмағандықтан жағдайды күрделендіре түсуде. Осыған байланысты, түрік тілінің әртүрлі нұсқаларын зерттеу, құжатқа көшіру, ғылыми тұрғыдан жан-жақты сараптау және сипаттау қажет. Зерттеудің тағы бір маңызды міндеті – Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін елге оралған және қазіргі үкімет шекарасынан тыс қалған этникалық қазақтардың тарихын, мәдениетін және тілін зерттеу. Этникалық қазақтардың тілі мен мәдениеті Қазақстанда Кеңес өкіметі орнағанға дейін болған күйінде әлі күнге дейін сақталған. Халық жадында сақталған тілдің, дәстүрлі мәдениеттің, маңызды тарихи оқиғалардың барлық ерекшеліктері ұрпақ алмасуының салдарынан жойылып барады. Қытайдағы этникалық қазақтардың жаңа ұрпағы өздері тұратын елдің мәдениетіне сіңісіп, ана тілін жоғалтуда. Этникалық қазақтардың аға буынында сақталған тарихи мұра, тіл мен мәдениет зерттеушілер тарапынан жазылып, құжатталуы қажет.

Қазақстан, түркі әлемі, түркі тілдері, тілдерді құжаттау, репатриантар, Қытай Қазақтары.