Түйіндеме: Мақалада Ресей империясының рухани-отарлау саясатының барысындағы ресей мұсылмандарының қарсы наразылығы баяндалады. Түркі мұсылман элиталары өз мүдделерін қорғау үшін түрлі әрекеттер жасайды. Қазақ даласынан шыққан алаш қайраткерлері де ұлт бостандығы үшін қазақтармен тағдырлас өзге мұсылман қайраткерлерімен үндес әрекет жасағаны сипатталады.
Тірек Сөздер: Дін, Ислам, Жәдидизм, Медресе, Мұсылмандық Қозғалыс, Оқу, Ағартушылық.