Tercüman gazetesi, bilindiği gibi, Gaspıralı İsmâil Bey tarafından Kırım’da yayımlanan Türkçe-Rusça gazetedir. Tercüman gazetesi otuz beş yıl boyunca Rusya müslümanlarını ve Rusya Türklerini uyandırma, çağdaş dünya medeniyetine ulaştırma yolunda olağan üstü hizmetler yapmıştır. İç ve dış haberlerle, maarif ve edebiyata dair yazılarıyla Rusya’daki müslüman Türkler’in modernleşmesinde büyük ölçüde etkili olan gazete 1886’da amacını, “Rusya ülkesinde sâkin ehl-i İslâm’ın fevâid-i ma‘neviyye ve maddiyyesine hizmet etmek” diye açıklamıştır. İdil-Ural ve Türkistan Türk lehçelerini iyi bilen Gaspıralı zaman zaman Kuzeybatı Türkçesinden sözcükler, ifadeler kullansa da gazete bazılarının iddia ettiği gibi melez bir Türkçe ile değil Türkiye Türkçesi ile çıkarılmıştır. Bulgaristan’dan Doğu Türkistan’a kadar yayılan Tercüman’da gerek oldukça lehçelerde ortak olan sözcüklerin ve Batı Türkçesi ile Doğu Türkçesi’ne ait sözcüklerin yan yana kullanıldığı görülmektedir. Gazetede açık bir anlatım ve kısa cümleler dikkati çeker. Gaspıralı’nın amacı “Boğaziçi’ndeki balıkçıdan Kâşgar’daki deveciye kadar” herkesin bu dili anlamasıdır. Gazetenin çıktığı otuz beş yıl boyunca dil konusunda bilinçli bir tavır sergileyen Gaspıralı, Türk dünyasında ortak bir edebî dil oluşturmaya gayret etmiş ve bunda da sanıldığından daha büyük bir başarı elde etmiştir. Âlem-i Sıbyân da, İsmail Gaspıralı’nın Kırım Bahçesaray’da Tercüman gazetesinin eki olarak çıkardığı derginin adıdır. Âlem-i Sıbyân “Çocuklar Dünyası” ya da dergideki ifadesiyle “Sabîler Dünyası” anlamına gelen ve okul çağındaki çocuklara yönelik haftalık bir dergidir. Yalnızca Kırım’daki Türklerin değil bütün Rusya coğrafyasındaki Türklerin ilk çocuk dergisi olan Âlem-i Sıbyân, Tercüman’ın eki olarak Mart 1906’dan 1915’e düzensiz aralıklarla haftalık olarak yayınlanmıştır. Hem Tercüman gazetesinde hem de ilavesi olan Âlem-i Sıbyân dergisinde Türk toplulukları arasında anlaşılabilirliği sağlamak için ortak bir yazı dili kullanılmış, yer yer parantez içinde farklı lehçelere ait sözcükler yazılmıştır. Bu bildiride Âlem-i Sıbyân dergisindeki parantez içinde gösterilen lehçelerarası eşdeğer sözcükler ele alınmış; bu sözcüklerin ait olduğu dil veya lehçe tespit edilmiştir.
Gaspıralı İsmail Bey, Tercüman gazetesi, Âlem-i Sıbyân, lehçeler, eşdeğerlik