Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecine girdiği dönemde Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’dan Ankara’ya yapılan ziyaretler ve Ankara’dan da bu ülkelere gerçekleşen ziyaretler sonrasında 30 Ekim 1992 tarihinde Ankara’da Devlet Başkanları Zirvesi toplanmıştır. Bu dönemden itibaren Türk Dış Politikası için bağımsız Türk devletlerini merkeze alan bir Türk Dünyası yaklaşımı oluşmuştur. Türk dış politikası için yeni bir alan olan Türk Dünyası 2009 yılında uluslararası bir örgüt olan Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Birliği Teşkilatı (Türk Konseyi)’nın kurulmasıyla yeni bir aşamaya geçmiş, Örgüt’ün adının 2021 yılında Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) olarak değiştirilmesi ile eş zamanlı olarak yaşanan gelişmelerle birlikte kurumsallaşma süreci hızlanmıştır. 12 Kasım 2021 tarihinde TDT’nin 8. Zirvesinde ilan edilen 2040 Türk Dünyası Vizyon Belgesiyle birlikte TDT geleceğe yönelik bir stratejiyi ve perspektifi de ortaya koymuştur. 1992 Ankara Zirvesi ile başlayan ilişkilerin 30 yıllık mirasının 2040 yılına taşınma süreci hem Türk dış politikasının Türk Dünyası yaklaşımının hem de Türk devletleri arasındaki ilişkilerin evrimini yansıtmaktadır. Bu süreç istikrarlı ve ritmik bir ilerleme şeklinde gelişmemiştir. Bölgesel, uluslararası ve Türk dış politikasındaki gelişmeler ve değişimlerle birlikte zaman zaman aksayan, duraklayan bir süreç şeklinde ilerlemiştir. Türk devletlerinin dış politika yaklaşımlarının ve güvenlik-tehdit algılamalarının etkileri de süreç üzerinde belirleyici bir rol oynamıştır. Bu çalışmada TDT’nin 8. Zirvesinde kabul edilen 2040 Türk Dünyası Vizyon Belgesi üzerinden TDT’nin hedefleri ile ilgili içerik analizi yapılacaktır. 2040 Türk Dünyası Vizyon Belgesi’nin içerik analizi kapsamında 1992 yılından itibaren başlayan zirve toplantılarının ve Türk Keneşi, sonraki adıyla TDT’nin zirve sonuç bildirilerinden de faydalanılacaktır. Aynı zamanda ikincil kaynaklar olarak 2040 Türk Dünyası Vizyon belgesi ile ilgili yazılmış makale, analiz ve raporlardaki yaklaşımlar da değerlendirilecektir. Çalışmada 2040 Türk Dünyası Vizyon Belgesi’nin tüm üye devlet başkanları tarafından kabul edilmiş olmasından hareketle, Belge’nin TDT’nin resmi hedeflerini ortaya koyduğu ve bundan sonraki süreçte atılacak adımların bu hedefler doğrultusunda olduğu varsayılmıştır. Ancak bununla birlikte 8. Zirve sonrasında gerçekleştirilen zirveler sonrasında imzalanan bildiriler ile Türk Dünyası 2040 Vizyon Belgesindeki hedefler arasındaki uyum da değerlendirilmiştir.
Türk Devletleri Teşkilatı, Türk Dünyası, İşbirliği, 2040 Vizyon Belgesi