Uzun ünlüler, niteliklerine bağlı olarak asli uzun ünlüler ve ikincil uzun ünlüler olmak üzere iki ana kategoride ele alınabilir. Asli veya birincil uzun ünlüler, bir dilin başlangıcından itibaren uzun olan ünlülerdir ve dilin tarihine dayanır. Öte yandan, ikincil uzun ünlüler, kelimede ses değişiklikleri, düşmeleri veya erimeleri sonucunda ortaya çıkan ünlülerdir. Bu tür ünlüler, dilin evrimi sırasında veya dildeki fonetik değişiklikler sonucu oluşabilir. Bu araştırmada, Kırgız Türkçesi ile Türkiye Türkçesi ağızları arasındaki ikincil ünlü uzunlukları karşılaştırılacaktır. Araştırmanın temel amacı, Türk dilinde ikincil ünlü uzunluğunun oluşumuna dair eğilimleri Kırgız ve Türkiye Türkçesi örnekleri üzerinden belirlemektir. Yapılan analizlerde, her iki lehçede de uzun ünlülerin ortaya çıkışının benzer ses veya ses gruplarının kaybolması sonucunda olduğu belirlenmiştir. Ancak, bu uzun ünlülerin oluşumunda her iki lehçenin de farklı eğilimler gösterdiği görülmüştür. Çağdaş Türk lehçelerinden Türkmence, Yakutça ve Halaçça, Ana Türkçedeki ünlü uzunluklarını genellikle sistemli bir şekilde korumuşlardır. Bu lehçeler, ünlü uzunluklarını Ana Türkçenin temel özellikleriyle uyumlu bir şekilde sürdürmeye devam etmiştir. Ancak, diğer Türk lehçelerinde bu asli ünlü uzunlukları daha dağınık ve sistematik olmayan şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Bu, Türk lehçeleri arasındaki dil evriminin ve değişiminin bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.
Kırgız Türkçesi, Türkiye Türkçesi, ünlüler, lehçe, ağız